Τί είναι τελικά η Θετική Ψυχολογία;

Η παραδοσιακή ψυχολογία επικεντρώθηκε κυρίως στις ψυχολογικές ασθένειες, παραμελώντας τις θετικές πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Με πρωτεργάτη τον Seligman στις ΗΠΑ αλλά και πολλούς ψυχολόγους στην Ευρώπη, ξεκίνησε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα ένας έντονος προβληματισμός σχετικά με το αν η απουσία ψυχικής διαταραχής ταυτίζεται με την ψυχική υγεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2014), η απουσία ψυχικής ασθένειας δεν ταυτίζεται με την ψυχική υγεία, δηλαδή την αίσθηση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας. Αντιθέτως, η εξάλειψή της σηματοδοτεί το σημείο μηδέν για κάθε άνθρωπο, από το οποίο πρέπει να διανύσει μεγάλη απόσταση για να κατακτήσει την ευημερία και την αίσθηση ευτυχίας.

Η θετική ψυχολογία άρχισε να διερευνά τι μας κάνει ευτυχισμένους και ψυχικά δυνατούς. Η θετική ψυχολογία είναι ουσιαστικά η επιστήμη της ευτυχίας και της ευημερίας. Εξετάζει το νόημα της ζωής, την ευημερία της κοινωνίας, τις μεθόδους αύξησης της ικανοποίησης από τη ζωή, αλλά και τη μελέτη των πτυχών της ζωής, συμπεριλαμβανομένου του πόνου. Μερικά από τα βασικά του θέματα είναι η ευγνωμοσύνη, η ανθεκτικότητα, η ροή, η ελπίδα, η αισιοδοξία και η προσοχή. Η θετική ψυχολογία είναι η μελέτη του τρόπου με τον οποίο τα ανθρώπινα όντα ευημερούν ενόψει των αντιξοοτήτων. — Seligman and Csikszentmihalyi, 2000.

Η θετική ψυχολογία επικεντρώθηκε σε θετικές καταστάσεις, θετικά χαρακτηριστικά, τα οποία επικεντρώνονται στις δυνάμεις και τις αρετές κάποιου και θετικούς θεσμούς, οι οποίοι βασίζονται στα δυνατά σημεία για τη βελτίωση μιας κοινότητας ανθρώπων (Seligman &Csikszentmihalyi, 2000).

Προσοχή, η θετική ψυχολογία δεν συμβουλεύει να αγνοήσουμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι. Επίσης, δεν προσπαθεί να αναιρέσει άλλους τομείς της ψυχολογίας που προσπαθούν να θεραπεύσουν θέματα ψυχικής υγείας όπως κατάθλιψη, άγχος, ή διαταραχές προσωπικότητας.

Γιατί, όμως, σε έναν κόσμο πόνου θα πρέπει κανείς να μπει στον κόπο να ασχοληθεί με την ψυχική υγεία, την ευημερία και την ευτυχία;

Ο Seligman (2011) προσδιόρισε την υποκειμενική αίσθηση της ευτυχίας και ευημερίας διαμορφώνοντας πέντε μετρήσιμους και διαχειρίσιμους παράγοντες: α) Θετικά Συναισθήματα, β) Εμπλοκή γ) Σχέσεις δ) Νόημα και ε) Επίτευγμα. Η επίτευξη ευημερίας μπορεί να είναι ένα από τα καλύτερα όπλα μας κατά της ψυχικής διαταραχής.

Το κεντρικό σημείο της θετικής ψυχολογίας είναι αυτή η επιδίωξη της ευτυχίας, της ικανοποίησης και της ευημερίας, την οποία οι επαγγελματίες της θεωρούν τόσο άξια όσο η μελέτη των αρνητικών συνθηκών ψυχικής υγείας στην παραδοσιακή ψυχολογία.

Η θετική ψυχολογία δεν σκοπεύει να αντικαταστήσει την παραδοσιακή ψυχολογία, αλλά προσπαθεί να εργαστεί δίπλα-δίπλα με την παραδοσιακή ψυχολογία, προσπαθώντας να ανακαλύψει τι είναι η ευημερία, από την άποψη της καλής ζωής. Δε σχετίζεται με την ψεύτικη ευτυχία, ούτε προτρέπει τους ανθρώπους να χαμογελάσουν και να αρνηθούν την ύπαρξη δύσκολων καιρών. Αντίθετα, προσπαθεί να μας κάνει να κατανοήσουμε ότι όταν αντιμετωπίζουμε προκλήσεις, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα όπλα μας από το οπλοστάσιο των θετικών παρεμβάσεων. Μπορούμε να μάθουμε τι μας κάνει πιο ανθεκτικούς, σκληρούς και ελπιδοφόρους και να καλλιεργήσουμε απαντήσεις που μας επιτρέπουν να αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες με προσοχή και ηρεμία.

Η σοφία της θετικής ψυχολογίας έγκειται στη χρήση των δυνάμεων και των πόρων που συγκεντρώθηκαν από τις εμπειρίες μας για να ξεπεράσουμε τις δύσκολες στιγμές και να αναπτυχθούμε από αυτές.

Τα θετικά θεραπευτικά μοντέλα διευρύνουν τις υπάρχουσες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, συμπληρώνοντας την παραδοσιακή επικέντρωση στην ψυχοπαθολογία, τον πόνο και το τραύμα με στοιχεία της θετικής ψυχολογίας. Βασική πεποίθηση των προσεγγίσεων αυτών είναι ότι η ανακούφιση από τα επώδυνα συναισθήματα και συμπτώματα αποτελεί ένα μέρος μόνο του ζητουμένου των ανθρώπων. Οι θεραπευόμενοι επιθυμούν, επίσης, να αναπτυχθούν, να νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους, να βιώσουν θετικά συναισθήματα και να αποκτήσουν πρόσβαση στη ψυχική ευεξία και την ευτυχία. Σύμφωνα με τα λόγια του Martin E.P. Seligman (1998) , πρόκειται για μια μετάβαση στη φιλοσοφία της ψυχοθεραπείας από το «να φτιάξουμε ό,τι είναι χαλασμένο» στο «να θρέψουμε ό,τι είναι δυνατό».

Οι δημιουργοί της Θετικής Ψυχοθεραπείας επισημαίνουν ότι το θεραπευτικό πρωτόκολλο είναι ευέλικτο και μπορεί να διαφοροποιηθεί ανάλογα με το πλαίσιο και τις ιδιαιτερότητες των ατόμων στα οποία εφαρμόζεται, και επιπλέον να εφαρμοσθεί συμπληρωματικά με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις (Rashid & Seligman, 2014). Έτσι, οι θεραπευτές θα πρέπει να προσαρμόζουν το περιεχόμενο των συνεδριών, τη διάρκεια της θεραπείας και το είδος των ασκήσεων για το σπίτι στις ανάγκες του εκάστοτε θεραπευμένου. Επιπλέον, παράλληλα με την επικέντρωση στις θετικές διαδικασίες, οι θεραπευτές θα πρέπει να αναγνωρίζουν και να δίνουν χώρο και στις αρνητικές εμπειρίες των πελατών (Rashid, 2008).

Η ζωή του κάθε ανθρώπου έχει και ψηλά και χαμηλά. Η θετική ψυχολογία πιστεύει ότι η ζωή είναι κάτι περισσότερο από το να αποφεύγεις ή να αναιρείς τα προβλήματα που έρχονται με τα χαμηλά. Η βασική της υπόθεση είναι η εξής: Τα καλά πράγματα στη ζωή είναι εξίσου σημαντικά με τα κακά, επομένως αξίζουν την προσοχή μας!