Όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζεις για το gaslighting!

Το gaslighting είναι μια μορφή χειραγώγησης και ψυχολογικού ελέγχου. Τα θύματα τροφοδοτούνται είτε από ένα άτομο είτε από μια ομάδα σκόπιμα και συστηματικά ψευδείς πληροφορίες που τα οδηγούν να αμφισβητούν την αντίληψη της πραγματικότητας. Μπορεί να καταλήξουν να αμφιβάλλουν για τη μνήμη τους και τη λογική τους. Επιπλέον αισθάνονται σύγχυση, άγχος και έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον εαυτό τους. Με την πάροδο του χρόνου, οι χειρισμοί μπορεί να γίνουν πιο περίπλοκοι και ισχυροί, καθιστώντας όλο και πιο δύσκολο για το θύμα να δει την αλήθεια.

Πώς ξεκινά το gaslighting;

Μια σχέση με ένα άτομο που κάνει χρήση αυτής της τεχνικής μπορεί να φαίνεται ότι ξεκινά αρκετά καλά. Μπορούν να επαινέσουν το θύμα στο πρώτο ραντεβού και να το εμπιστευτούν αμέσως. Μια τέτοια αποκάλυψη, προτού δημιουργηθεί οποιαδήποτε οικειότητα, δημιουργεί γρήγορα εμπιστοσύνη. Όσο πιο γρήγορα ερωτεύεται ένα θύμα, τόσο πιο γρήγορα μπορεί να ξεκινήσει η επόμενη φάση χειραγώγησης. Αρχικά ο θύτης θα πει ψέματα για απλά πράγματα, αλλά ο όγκος της παραπληροφόρησης σύντομα μεγαλώνει και ο θύτης μπορεί να κατηγορήσει το θύμα ότι λέει ψέματα εάν αμφισβητήσει την αφήγηση. Συνήθως χρησιμοποιούν περιστασιακή θετική ενίσχυση για να μπερδέψουν το θύμα, αλλά ταυτόχρονα, μπορεί να επιχειρήσουν να στρέψουν τους άλλους εναντίον του θύματος ακόμη και τους δικούς τους φίλους και την οικογένειά τους, λέγοντάς τους ότι το θύμα λέει ψέματα ή έχει αυταπάτες.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ gaslighting και χειραγώγησης;

Η χειραγώγηση είναι μια αρκετά κοινή τακτική, και σχεδόν οποιοσδήποτε μπορεί να τη χρησιμοποιήσει, ενώ το gaslighting είναι πιο σπάνιo. Τα παιδιά για παράδειγμα προσπαθούν να χειραγωγήσουν τους γονείς σε νεαρή ηλικία και οι έμποροι στοχεύουν να χειραγωγήσουν τους καταναλωτές, αλλά το gaslighting περιλαμβάνει ένα μοτίβο καταχρηστικών συμπεριφορών με σκοπό όχι απλώς να επηρεάσουν κάποιον, αλλά να τον ελέγξουν.

Σημάδια ότι έχετε βιώσει gasllighting:

• έχετε μια παρόρμηση να ζητάτε συγγνώμη όλη την ώρα

• πιστεύετε ότι δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα σωστά

• συχνά βιώνετε αισθήματα νευρικότητας, άγχους ή ανησυχίας

• απώλεια εμπιστοσύνης

• αναρωτιέστε συνεχώς αν είστε πολύ ευαίσθητοι

• νιώθετε αποκομμένοι από την αίσθηση του εαυτού σας, σα να χάνετε την ταυτότητά σας

• πιστεύετε ότι φταίτε όταν τα πράγματα πάνε στραβά

• μια επίμονη αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά, αν και δεν μπορείτε να προσδιορίσετε ακριβώς τί είναι λάθος

• μια παρατεταμένη αίσθηση απελπισίας, απογοήτευσης ή συναισθηματικού μουδιάσματος

• αίσθημα αβεβαιότητας για τις αντιλήψεις σας

• αναρωτιέστε συχνά αν θυμάστε τα πράγματα σωστά

• αισθάνεστε ανίκανος/η, αναξιόπιστος/η ή ανάξιος/α

• υπερασπίζεστε τη συμπεριφοράς του θύτη σε τρίτους

• αφιερώνετε λίγο ή καθόλου χρόνο για τις δραστηριότητες ή τα χόμπι που απολαμβάνατε

• μπορεί να βασίζεστε σε άλλους, συνήθως στο θύτη, για να παίρνετε αποφάσεις για εσάς,

καθώς μπορεί να μην εμπιστεύεστε πλέον τον εαυτό σας

• μπορεί να αμφιβάλλετε για τα συναισθήματά και την πραγματικότητα και να προσπαθείτε να πείσετε τον εαυτό σας ότι η κακοποίηση που βιώνετε δεν είναι και τόσο κακή

• στο παρελθόν, μπορεί να νιώθατε ότι ήσαστε δυνατοί ή διεκδικητικοί, αλλά τώρα μπορεί να αισθάνεστε πιο αδύναμοι ή πιο παθητικοί

• απομονώνεστε από τους άλλους

Τακτικές gaslighting

Άρνηση

«Μου έλεγε «δεν το έκανα ούτε το είπα ποτέ αυτό». Στο τέλος, απλώς δεν ήξερα τι συνέβαινε.»

Μετατόπιση ευθυνών

«Αν συμπεριφερόσουν διαφορετικά, τότε δεν θα χρειαζόταν να σου φερθώ έτσι».

Ελαχιστοποίηση

«Αντιδράς υπερβολικά» ή «Είσαι πολύ ευαίσθητος/η».

Παρακράτηση

«Δεν ξέρω για τι πράγμα μιλάς» ή «Προσπαθείς να με μπερδέψεις».

Αντιμετώπιση

«Έχεις κακή μνήμη» ή «Ποτέ δεν θυμάσαι τα πράγματα με ακρίβεια».

Απαξίωση

“Αυτή είναι απλώς μια άλλη τρελή σκέψη σου".

Εκτροπή και απόσπαση της προσοχής

Αλλαγή στο θέμα συζήτησης ή απόσπαση της προσοχής του θύματος με μια ερώτηση.

Χρήση στερεοτύπων

Για παράδειγμα να πει ένας άντρας στη γυναίκα του ότι οι άνθρωποι θα πιστεύουν ότι είναι υστερική ή παράλογη

Χρησιμοποιώντας τα λόγια αγάπης ως όπλο

«Ξέρεις ότι σε αγαπώ» ή «Δεν θα σε έβλαψα ποτέ επίτηδες».

Ξαναγράφοντας την ιστορία

Εάν ένας σύντροφος φωνάζει στον/ην σύζυγό του/της όλο το απόγευμα σε σημείο που ο/η σύζυγος του/της φωνάξει, τότε ο θύτης μπορεί να ξαναγράψει την ιστορία λέγοντας: «Μου φώναζες χωρίς λόγο».

Πώς να απαντήσετε στο gaslighting

Εάν έχετε παρατηρήσει κάποια σημάδια gaslighting, μπορείτε να λάβετε μέτρα για να το αντιμετωπίσετε και να ανακτήσετε τον συναισθηματικό σας χώρο.

Απευθυνθείτε σε αγαπημένα πρόσωπα

Εάν υποψιάζεστε ότι έχετε πέσει θύμα gaslighting, δεν βλάπτει ποτέ να έχετε κάποια εξωτερική οπτική. Οι έμπιστοι φίλοι και τα μέλη της οικογένειας που δεν εμπλέκονται άμεσα στη σχέση μπορούν να:

• προσφέρουν την οπτική τους

• σας βοηθούν να αποκτήσετε κάποια σαφήνεια

• παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη

Εάν αρχίσατε πρόσφατα να απομακρύνεστε από τους αγαπημένους σας, να έχετε κατά νου ότι η απομόνωση μπορεί μόνο να κάνει πιο επιτυχημένο το gaslighting.

Κρατήστε σημειώσεις

Συχνά είναι πιο εύκολο να αμφισβητήσετε τον εαυτό σας για μια διαφωνία ή συζήτηση που συνέβη πριν από μέρες.

Η καταγραφή γεγονότων αμέσως μετά την πραγματοποίησή τους παρέχει στοιχεία που δεν χρειάζεται να μαντέψετε.

Μπορεί να μην αισθάνεστε άνετα να αντιμετωπίσετε το άτομο, αλλά οι σημειώσεις σας μπορούν να σας βοηθήσουν να αναγνωρίσετε τι συμβαίνει.

Η λήψη φωτογραφιών μπορούν επίσης να σας βοηθήσουν να «ελέγχετε» τις αναμνήσεις σας.

Θέστε ξεκάθαρα όρια

Την επόμενη φορά που θα συμβεί, μπορείτε να πείτε:

• «Φαίνεται ότι θυμόμαστε τα πράγματα διαφορετικά, οπότε ας προχωρήσουμε».

• «Αν με πεις «τρελό/ή», θα φύγω από το δωμάτιο».

• «Μπορούμε να το συζητήσουμε, αλλά αν φωνάξεις, θα φύγω».

Το gaslighting μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε τύπο αλληλεπίδρασης, αλλά είναι ιδιαίτερα συχνός σε:

Ρομαντικές σχέσεις

Στις σχέσεις, ένα καταχρηστικό άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει το gaslighting για να απομονώσει τον σύντροφό του/της, να υπονομεύσει την αυτοπεποίθησή του/της και να τον/την ελέγξει ευκολότερα.

Σχέσεις γονέα-παιδιού

Οι καταχρηστικοί γονείς ή οι φροντιστές μπορεί να χρησιμοποιούν το gaslighting στα παιδιά για να τα υπονομεύσουν. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί κλαίει, μπορεί να πει ότι είναι «πολύ ευαίσθητο» για να το ντροπιάσει και να το κάνει να σταματήσει.

Ιατρικά θέματα

Όταν ένας επαγγελματίας ιατρός απορρίπτει τις ανησυχίες για την υγεία ενός ατόμου ως προϊόν της φαντασίας του.

Φυλετικά θέματα

Όταν οι άνθρωποι εφαρμόζουν τεχνικές gaslighting σε μια ολόκληρη φυλετική ή εθνική ομάδα προκειμένου να τους δυσφημήσουν. Για παράδειγμα, ένα άτομο ή ένα ίδρυμα μπορεί να πει ότι ένας ακτιβιστής που κάνει εκστρατεία για αλλαγή είναι παράλογος ή «τρελός».

Πολιτικά θέματα

Όταν μια πολιτική ομάδα ή προσωπικότητα λέει ψέματα ή χειραγωγεί πληροφορίες για να ελέγξει τους ανθρώπους. Για παράδειγμα, να δυσφημήσει τους αντιπάλους του, να υπονοήσει ότι οι επικριτές είναι ψυχικά ασταθείς ή να χρησιμοποιήσουν τη διαμάχη για να εκτρέψουν την προσοχή από τα λάθη τους.

Θεσμικά θέματα

Πραγματοποιείται σε μια εταιρεία, οργανισμό ή ίδρυμα, όπως ένα νοσοκομείο. Για παράδειγμα, μπορεί να παρουσιάζουν τους πληροφοριοδότες που αναφέρουν προβλήματα ως παράλογους ή ανίκανους ή να εξαπατούν τους εργαζόμενους σχετικά με τα δικαιώματά τους.

Αιτίες gaslighting

Το Gaslighting είναι μια ανθυγιεινή μορφή χειριστικού ελέγχου που μπορεί να προκύψει από την ανάγκη κυριαρχίας των άλλων. Οι άνθρωποι δεν είναι γεννημένοι γι' αυτό. Ορισμένες από τις πιθανές αιτίες είναι:

Ανατροφή

Ένας πιθανός λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το gaslighting είναι ότι μεγάλωσαν από έναν γονέα που έκανε χρήση της παραπάνω τεχνικής και έτσι έμαθαν αυτές τις ανθυγιεινές συμπεριφορές ως μηχανισμό επιβίωσης.

Ψυχική υγεία

Οι παθήσεις ψυχικής υγείας, όπως η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας και η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, μπορεί να δώσουν στους ανθρώπους μια διαστρεβλωμένη άποψη για τον εαυτό τους και τους άλλους με μια τάση να χειραγωγούν τους άλλους για τους δικούς τους σκοπούς.

Χαμηλή ενσυναίσθηση ή συναισθηματική νοημοσύνη

Εάν κάποιος δεν είναι σε θέση να συμπάσχει με τους άλλους ή να δει τα πράγματα από την οπτική γωνία του άλλου, μπορεί να είναι πιο πιθανό να ενεργήσει με τρόπους χωρίς να λαμβάνει υπόψη το πώς οι πράξεις του επηρεάζουν τους γύρω του.

Επιπτώσεις του gaslighting

Το gaslighting μπορεί να επιβαρύνει την ψυχική υγεία και μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης ή άλλες ανησυχίες για την ψυχική υγεία. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να στραφούν στη χρήση ουσιών και στις αυτοκτονικές συμπεριφορές ως αποτέλεσμα αυτού. Επιπλέον, το gaslighting μπορεί να φθείρει την αίσθηση ταυτότητας, αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης κάποιου. Μερικοί άνθρωποι για παράδειγμα μπορεί να είναι πιο ευάλωτοι στις αρνητικές επιπτώσεις του gaslighting εάν έχουν ιστορικό κακοποίησης ή τραύματος, χαμηλή αυτοεκτίμηση ή κατάθλιψη.

Μετά από λίγο, οι άνθρωποι μπορεί να πιστέψουν ότι αξίζουν την κακοποίηση που αντιμετωπίζουν. Ο αντίκτυπος του επίμονου gaslighting μπορεί να διαρκέσει ακόμα και μετά τgν απομάκρυνση του θύτη από τη ζωή του θύματος και συχνά οδηγεί σε μια ολόκληρη ζωή αμφιβολίας για τον εαυτό του, καθιστώντας αυτό ένα καταστροφικό ζήτημα.

Πότε να ζητήσετε βοήθεια

Όποιος πιστεύει ότι υφίσταται κακομεταχείριση οποιουδήποτε είδους πρέπει να αναζητήσει υποστήριξη. Με την πάροδο του χρόνου, η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να κλιμακωθεί σε σωματική βία.

Ακόμα κι αν η κακοποίηση δεν μετατραπεί σε σωματική συμπεριφορά, μπορεί να υπονομεύσει σημαντικά την αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία ενός ατόμου.

Επικοινωνήστε με έναν οργανισμό ενδοοικογενειακής κακοποίησης για συμβουλές και βοήθεια σχετικά με τη δημιουργία ενός σχεδίου ασφάλειας. Για να αντιμετωπιστεί ο ψυχικός αντίκτυπος του gaslighting, ένα άτομο μπορεί να βρει χρήσιμο να μιλήσει εμπιστευτικά σε έναν θεραπευτή που έχει εμπειρία να βοηθά άτομα σε καταχρηστικές σχέσεις.